«Дунё одамларнинг азоб-уқубатларига бефарқ бўлиб қолди». ЮНЕСКО Бош конференцияси раиси — замонавий таҳдидлар ҳақида
Хондкер М. Талха — бангладешлик тажрибали дипломат. У БМТнинг Нью Йорк ва Женевадаги миссияларида ўз мамлакати вакил бўлган, БМТнинг ЭКОСОС, ЖСТ ва ЮНКТАД каби ташкилотлари ишида иштирок этган. Халқаро савдо ва дипломатия бўйича магистр даражасига эга.
ЮНЕСКО Бош конференцияси раиси ҳар икки йилда бир марта сессиянинг биринчи кунида сайланади. Ушбу маросим 30 октябрь куни Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтди.
Дунё одамларнинг азоб-уқубатлари, қуролли можаролар, очлик ва геноцид актларига бефарқ бўлиб бормоқда, деди у. «Биз инсон ҳуқуқлари ва қадр-қиммати топталишини, заиф қатламларнинг қонуний ҳуқуқлари рад этилишини кузатмоқдамиз», — деди Бош конференция раиси.
Маданий хилма-хиллик кўпинча жамиятларни янада бўлиб ташлаш воситаси сифатида қўлланмоқда, дея давом этди дипломат. У баъзилари қасддан ёлғон маълумот тарқатадиган, ксенофобия, нафрат ва тоқатсизликни қўзғатадиган оммавий ахборот воситаларининг ролини алоҳида таъкидлади.
Бош конференция раиси, шунингдек, журналистлар тобора кўпроқ мустақил овозларни бўғишга қаратилган мақсадли ҳужумлар ва қотилликлар нишонига айланаётганини эслатди.
Илмий-техник тараққиёт ҳақида гапираркан, у сунъий интеллект, нанотехнологиялар ва нейрофандан назоратсиз фойдаланиш таҳдидлари ҳақида огоҳлантирди. Унинг сўзларига кўра, бу технологиялар манфаатпараст ўйинчилар қўлида инсоният учун экзистенциаль хавф туғдириши мумкин.
Хондкер М. Талха, шунингдек, иқлим ўзгаришига қарши кураш бўйича саъй-ҳаракатлар етарли даражада эмаслиги ва сифатли таълим кам сонли одамларга берилган имтиёзга айланиб бораётганидан хавотир билдирди.
«Иккинчи жаҳон урушидан кейин бундай инқирозларнинг олдини олиш учун яратилган кўп томонлама механизмлар бугунги кунда бир лаҳзалик манфаатлар учун барбод қилинмоқда. Биз биргаликда ва улкан саъй-ҳаракатлар билан қуришга ҳаракат қилган тинчлик маданияти жиддий таҳдид остида. Замонамизнинг бундай қайғули портрети учун узр сўрайман, аммо бугун биз айнан шу ҳолатдамиз», — деди у.
ЮНЕСКОнинг ролини қайта кўриб чиқиш
Хондкер М. Талха ўз мурожаатида жаҳон ҳамжамиятининг ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги оқибатларини қайта кўриб чиқиш зарурлигини таъкидлади.
«Бизга четдан қараш керак. Биз хатти-ҳаракатларимизнинг умумий келажак учун оқибатлари ҳақида ўйлашимиз керак, зотан „мен“ эмас, фақат „биз“ бор», — дея таъкидлади у архиепископ Десмонд Тутунинг сўзларидан иқтибос келтириб: «Менинг инсонийлигим сеники билан боғлиқ, ахир биз фақатгина биргаликда инсон бўлишимиз мумкин».
Дипломат ЮНЕСКО Иккинчи жаҳон уруши пайтидаёқ дунёни сиёсий ва иқтисодий келишувлар асосида эмас, балки билим, маданият, таълим ва инсон қадр-қиммати асосида қурадиган ташкилот сифатида ўйлаб топилганини эслатди.
Унинг таъкидлашича, орадан 80 йил ўтган бўлса-да, ЮНЕСКОнинг асосий қарашлари ўз долзарблигини сақлаб қолмоқда, бироқ 2025 йилги дунё янги ва мураккаб муаммоларга дуч келмоқда.
Унинг фикрича, ЮНЕСКО Африка, гендер тенглиги, ёшлар ва Ривожланаётган кичик орол давлатлари (SIDS)га эътиборни сақлаб қолган ҳолда ўз устувор йўналишларини қайта кўриб чиқиши, шунингдек, тинчлик маданиятини яратиш ва билимларни тарқатишга қаратилган йирик инновацион дастурларни ишлаб чиқиши керак.
Хондкер М. Талха дунёнинг инклюзивлик ва ечимларга асосланган илм-фанга бўлган эҳтиёжи бугунги кунда ҳар қачонгидан ҳам катта эканини таъкидлади.
«БМТ тизимида айнан ЮНЕСКО давлатларни умумий билим ва мулоқот атрофида бирлаштирувчи илм-фан уйи ҳисобланади», — деди у.
Бош конференция раиси аъзо мамлакатларни, айниқса, Глобал Жануб мамлакатларида илмий салоҳиятни кучайтиришга, тинчлик, ишонч ва барқарор тараққиёт асоси сифатида илмий дипломатияни ривожлантиришга чақирди.
У ташкилот халқаро меъёрлар ва стандартларни ишлаб чиқишда давом этиши, давлатларга замонавий муаммоларни ҳал қилиш учун самарали сиёсатни шакллантиришга ёрдам бериши, шунингдек, янги технологияларнинг ахлоқий, ижтимоий ва ҳуқуқий жиҳатларини муҳокама қилишда етакчи роль ўйнаши кераклигини таъкидлади.
У, шунингдек, У ЮНЕСКОнинг глобал рўйхатлари ва тармоқларини, жумладан, Бутунжаҳон мероси объектлари, ижодкор ва таълимий шаҳарларни сақлаш ҳамда кенгайтириш муҳимлигини алоҳида таъкидлади.
Хондкер М. Талхага кўра, ташкилотнинг кучи ҳар доим инсониятнинг умумий фаровонлиги учун миллий манфаатлар доирасидан ташқарига чиқишга қодир бўлган аъзоларнинг бирдамлигида бўлган.