«Марказий Осиё — Япония» мулоқоти: вазирлар учрашувларидан олий даражадаги музокараларгача
Ушбу формат 2004 йил август ойида ишга туширилган. Япония Марказий Осиё давлатларига «C5+» форматидаги ҳамкорликни таклиф қилган биринчи давлат бўлиб, бугунги кунда ушбу ёндашув минтақанинг бошқа ҳамкорлари орасида ҳам оммалашган.
Дастлабки йилларда мулоқот асосан ташқи ишлар вазирлари даражасидаги учрашувлар шаклида олиб борилган. Бундай илк учрашув 2004 йил август ойида Остонада бўлиб ўтган.
Кейинги йилларда ушбу даражадаги учрашувлар мунтазам равишда ўтказилмаган (ҳозирга қадар жами 9 та учрашув бўлган) ва асосан ҳамкорлик бўйича ҳаракат режаларини мувофиқлаштиришга қаратилган.
Муҳокама қилинган асосий мавзулар қуйидагилардан иборат бўлган:
- минтақавий хавфсизлик ва барқарорлик;
- минтақа ичидаги ҳамкорлик ва мувофиқлашув;
- терроризм ва уюшган жиноятчиликка қарши кураш;
- ислоҳотлар ва ижтимоий ривожланишга кўмаклашиш;
- минтақавий ва глобал кун тартибидаги долзарб масалалар бўйича ҳамкорлик.
Кейинчалик форматнинг иқтисодий таркибий қисмига қўшимча туртки берилди. 2023 йилда «Марказий Осиё — Япония» формати доирасида Япония ҳамда минтақа давлатларининг иқтисодиёт ва энергетика вазирлари ўртасида Вазирлик даражасидаги иқтисодий ва энергетик мулоқот йўлга қўйилди.
Ушбу ташаббус натижасида иқлим мажбуриятлари ҳақида қўшма баёнотлар қабул қилинди, тоза энергетикага ўтиш масалалари муҳокама қилинди. Жумладан, Joint Crediting Mechanism механизмидан фойдаланиш ва тоза энергияга ўтишга қаратилган лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш масалалари кўтарилди.
2025 йил сентябрь ойида иқтисодий формат доирасидаги иккинчи йиғилиш бўлиб ўтди. Унда томонлар углерод нейтраллиги бўйича стратегик «йўл харитаси»ни тасдиқлаб, декарбонизация соҳасида ҳамкорликни давом эттириш ниятини яна бир бор тасдиқлади.
Формат, шунингдек, бизнес ташаббуслар учун ҳам майдонга айланди. Унинг доирасида бизнес-форумлар ўтказила бошланди. Масалан, 2024 йилда Остонада бўлиб ўтган форумда, жумладан, саноат лойиҳалари бўйича ҳамкорлик меморандумлари имзоланди.
Кейинчалик формат кун тартибига экспертлар учрашувлари ҳам киритилди. 2025 йилда Остонада илк бор «Марказий Осиё — Япония» экспертлар мулоқоти ўтказилиб, унда таҳлилчилар, олимлар ва амалиётчилар иштирокида ҳамкорлик тенденциялари ва минтақавий интеграция масалалари муҳокама қилинди.
Энди эса 19−20 декабрь кунлари Токиода илк бор «Марказий Осиё — Япония» саммити олий даражада ўтказилиши режалаштирилган. Ушбу учрашув 2024 йил август ойида мулоқотнинг 20 йиллиги муносабати билан Қозоғистонда бўлиб ўтиши керак эди, бироқ Япония делегациясининг ташрифи мамлакатда кучли зилзила эҳтимоли ҳақида огоҳлантиришлар сабаб бекор қилинган эди.