Узоқ Шарқ: инвестициялар, энергетика ва жаҳон иқтисодиётининг янги муаммолари
XXI асрда халқаро савдо ва молиявий муносабатлар мавжуд чегараларўза тўлов механизмларини қайтадан қарашни талаб қиладиган янги муаммоларга дуч келмокда. Ҳозирги вақтда жаҳон молия тизими геосиёсий ўзгаришлар ва технологик тараққиёт натижасида юз бераётган трансформация босқичини бощдан кечирмокда. Санкция чекловлари, шунингдек, банк соҳасининг ўз-ўзини чеклашлари халқаро ҳисоб-китобларнинг ананавий усуллари учун жиддий тўсиқлар яраатмокда. Асосий муаммолар қаторида: чет эл банкларидаги активлар ва ҳисобларни блоклаш, халқаро тўлов тизимларига кириш имкониятини чеклаш, россиялик ширкатлар ёки россияда ишлаб чиқарилган товарлар учун тўловларни амалга оширишдан бош тортish, чегараларўза операциялар учун комиссияларнинг ошиши, тўловларни қайта ишлаш муддатларининг ўсиши, конверсиядаги валюта хатарлари, ғарб мамлакатларининг хом ашё биржалари ва бозорларига киришни манъ этиш. Бу бозор иштирокчилари узлуксиз ҳисоб-китобларни таъминлаш учун муқобил ёллималар излашга мажбур қилмокда. Чегараларўза тўловларни амалга оширишнинг имконият ёллари қандай? Янги муаммоларни ҳисобга олган ҳолда қандай замонавий ечимлар мумкин? Фиат валюталар, қимматбаҳо металлар, рақамли активларнинг роли қандай ўзгармокда?
Тез технологик трансформация ва ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг жаҳон муаммолари даврида АТТХ иқтисодиётлари рақобатбардош бўлиб қолиш учун ўқитиш стратегияларини қайта кўриб чиқишлари керак. ИТТХ маълумотларига кўра, 2030 йилга келиб ҳудуддаги касбларнинг 65% янги компетенцияларни талаб қилади, уларнинг кўпича ижтимоий-иқтисодий ривожланиш билан боғлиқ. Шу билан бирга, амалдаги таълим дастурларининг 30% дан ортиқи бу эхтиёжларга жавоб бермайди. АТТХ иқтисодиётлари иқлим ўзгариши муаммоларини ҳал этиш учун юкори малакали муҳандислик кадрларига эхтиёж ҳис этади. Таълим сифатидаги ошкоқлик АТТХнинг демографик устунлигини (2035 йилга келир жаҳон талабаларининг 60%) ноқулай битирувчилар интизорига айлантириш хатарини келтирмокда, агар ўзаро ҳаракатлар қабул қилинмаса. АТТХ иқтисодиётлари ижтимоий-иқтисодий ривожланиш учун таълим (ОУР) орқали фанларaро ҳамкорликни ташкил этишда бу муаммоларни бартараф этишлари мумкин. Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш муҳандислик ва экология соҳаларидан техник ечимларни, шунингдек ижтимоий фанларни талаб қилади. АТТХ олий таълим муассасалари келажак бозор эхтиёжларини қондириш, инновацияларни ривожлантириш ва жаҳон рақобатбардошлигини сақлаш учун ижтимоий-иқтисодий ривожланишни амалдаги ўқув режалари, тадқиқотлар ва оператив фаолиятга интеграциялаш имкониятига эга.
Узоқ Шарқ ҳудудида иқтисодий ривожланишнинг бениҳоя шароитлари яратилган бўлиб, улар орқали 10,6 трлн рубль миқдоридаги 2900 дан ортиқ инвестиция лойиҳалари амалга оширилмокда. Сўнгги ўн йил ичида асосий капиталга инвестициялар 99% ға, саноат ishlab chiqarishi 30% ga, foydali qazilmalar qazib olish 33% ga oshdi. Qurilish ishlari hajmi 107% ga o'sgan. Инвестицияларни жалб этиш бўйича ишлар Узоқ Шарқ энергетикасига босимни кўпайтирмокда. Сўнгги 10 йил ичида Узоқ Шарқда электр энергияси истеъмоли 28% ға ошди, бу РФдаги ўртача кўрсаткичдан икки баробар юқори. 2030 йилгача бу кўрсаткич йилига 5% ни ташкил этиши кутілмокда, бу ҳам РФдаги ўртача кўрсаткичдан икки баробардан ортиқ. Панел мухокамаси доирасида 2036 йилгача бўлган муддатда Узоқ Шарқ иқтисодиётининг электр энергияси ва қувватига бўлган эхтиёжини қондиришнинг ассосий ёндашувларни кўриб чиқиш таклиф этилмокда. 2036 йилгача бўлган муддатда Узоқ Шарқ иқтисодиётини ривожлантиришнинг келажакдаги истиқболлари қандай? Инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда ҳудудлар электр энергетика соҳасида қандай муаммоларга дуч келмокда? 2036 йилгача бўлган муддатда электр энергияси va quvvatiga bo‘lgan talabni qondirishning istiqbolli stsenariylari qanday? Энергетика лойиҳаларида жиҳозлар етишмаслиги хавфларини минималлаштириш учун қандай чоралар кўриш керак ва etkazib berish zanjirlarini boshqarish jarayonini qanday yaxshilash mumkin? Узоқ Шарқдаги энергия бозори: биринчи натижалар ва келажакдаги истиқболлар. Электр энергетикаси соҳаси молиявийлаштириш ва инвестициялар соҳасида қандай ассосий муаммоларга дуч келмокда ва янги молиявий воситалар қандай рол ўйнаши мумкин? Бу жараёнда ҳудуд ҳокимият органларининг роли қандай бўлиши керак? Бунинг учун амалдаги қонунчиликка ўзгартиришлар киритиш зарурми? "Узоқ Шарқ қўшимча тўлови" механизмининг муддатини узайтириш истиқболлари. Паст углеродли генерацияни ривожлантиришда макроҳудуднинг потенциали ва истиқболлари.