Ҳокимларга кўпроқ ваколат берилади. Ҳудудларда тўққизта вазирлик ва идора бўлинмалари ҳокимликлар таркибига ўтади
Ислоҳотнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
- «аҳоли ва тадбиркорлар манфаатларига хизмат қилиш» тамойилини ҳаётга тўлиқ жорий этиш мақсадида туман (шаҳар) ҳокимликларини аҳоли ва тадбиркорларга комплекс хизмат кўрсатувчи замонавий тузилмага трансформация қилиш;
- маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни мустақил ҳал этишда туман (шаҳар) ҳокимликларининг маъмурий ваколатларини янада кенгайтириш;
- туман (шаҳар) ҳокимларининг ҳудудий ривожланишга оид устувор вазифалари ва масъулият доирасини аниқ белгилаш;
- ҳудудлар ўртасида ҳамкорликни ташкил этиш ва ўзаро тажриба алмашишнинг самарали механизмларини жорий қилиш.
2026 йил 1 январдан бошлаб тажриба-синов тариқасида «Янги Ўзбекистон қиёфасидаги туман ва шаҳар» мақомидаги 33 та (рўйхат) ҳамда Сурхондарё вилоятининг қолган барча туман ва шаҳарларида (тўлиқ рўйхат) республика ижро этувчи ҳокимият органларининг туман ва шаҳар бўлинмалари туман ва шаҳар ҳокимликлари тузилмасига ўтказилади.
Тажриба-синов даврида қуйидаги вазирлик ва идоралар бўлинмалари ҳокимликлар тузилмасига ўтказилади:
- Иқтисодиёт ва молия вазирлиги;
- Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги;
- Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги;
- Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги;
- Қишлоқ хўжалиги вазирлиги;
- Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги;
- Маданият вазирлиги;
- Оила ва хотин-қизлар қўмитаси;
- Ёшлар ишлари агентлиги.
Дастлаб тажрибага саккизта идорани (Қурилиш бошқармасидан ташқари) киритиш режалаштирилган эди.
Ушбу даврда республика ижро этувчи ҳокимият органларининг туман ва шаҳар бўлинмалари амалдаги мақомини, ходимларининг меҳнатига ҳақ тўлаш шартларини сақлаб қолади. Туман ва шаҳар ҳокимлари республика ижро этувчи ҳокимият органларининг бўлинмалари фаолияти устидан бевосита раҳбарликни амалга оширади. Ҳокимларга бўлинмалар ходимларини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод этиш, уларга нисбатан рағбатлантириш ёки интизомий жавобгарликка тортиш чораларини кўриш ҳуқуқи берилади.
Ҳоким ўринбосарлари тегишли ҳоким томонидан лавозимга тайинланади ва лавозимидан озод этилади, бу хусусда қабул қилинган қарор туман ва шаҳар халқ депутатлари Кенгашининг тасдиғига киритилади. Ҳар бир ҳоким ўринбосари ўзи мувофиқлаштирадиган йўналиш бўйича лойиҳа гуруҳлари ташкил этилиши мумкин.
Тажриба-синов даврида ҳоким ўринбосарларининг чекланган сони Сурхондарё вилояти ҳокимлигида 6 нафар, туман ва шаҳар ҳокимликларида 4 нафар этиб белгиланади. Ҳокимларга ҳудудни ривожлантириш режалари, ҳудуд ихтисослашуви ва драйверларидан келиб чиқиб ҳоким ўринбосарлари масъул бўлган йўналишларни белгилаш ҳуқуқи берилади.
Туман ва шаҳар ҳокимликлари штат бирликлари 1 та раҳбарга камида 3 та ходим нисбатида шакллантирилади.
Ҳокимлар ва уларнинг ўринбосарлари фаолиятини баҳолаш учун самарадорликнинг энг муҳим кўрсаткичлари (KPI) тизими жорий этилмоқда. KPI тўлиқ бажарилган тақдирда келгуси йил учун ҳудудга «драйвер» лойиҳалар инфратузилмасини яратиш учун ажратиладиган маблағлар миқдори 15 фоизга оширилади. KPIга эришмаган тақдирда келгуси йил учун тегишли ҳудудга «драйвер» лойиҳалар инфратузилмасини яратиш учун ажратиладиган маблағлар миқдори камайтирилади ҳамда туман (шаҳар) ҳокимлари ва уларнинг ўринбосарлари лавозимига лойиқлиги масаласи кўриб чиқилади.
Эслатиб ўтамиз, президентнинг 8 октябрдаги қарорига мувофиқ, 2026 йилда намунавий ҳудудларни ривожлантириш учун республика бюджетидан қуйидагилар йўналтирилади:
- дастурга киритилган 33 та туман ва шаҳар нинг ҳар бири учун 100 млрд сўмдан — 2,3 трлн сўм;
- ўзгартириш учун танланган 330 та маҳалланинг ҳар бирига 5 млрд сўмдан — жами 1,7 трлн сўм;
- ҳудудларда иқтисодий ўсиш суръатларини таъминлайдиган драйвер лойиҳаларни амалга ошириш учун — 2 трлн сўм.
14 та туман (шаҳар)нинг ҳар бирига 2026 йилда президентнинг 2025 йил 1 апрелдаги қарорида (ПҚ — 132) илгари назарда тутилган 70 млрд сўмдан ташқари, 30 миллиард сўмдан қўшимча маблағ ажратилади. Ушбу рўйхатга киритилган қолган барча туманлар (шаҳарлар) ҳар бирига 100 млрд сўмдан ажратилади.
Стратегик ислоҳотлар агентлигига бир ой муддатда 2026 йилдан бошлаб ҳар йили ҳар бир ҳудудда навбатма-навбат тажриба алмашиш, ҳудуд тадбиркорларининг ўзаро мулоқоти ва ҳамкорлик муносабатлари шаклланишига шароит яратиш мақсадида Ҳудудлараро иқтисодий ҳамкорлик форумини ўтказишни назарда тутувчи тартибни тасдиқлаш тўғрисидаги қарор лойиҳасини Вазирлар Маҳкамасига киритиш топширилди.
Июнь ойида президент туман ҳокимларига 100 дан ортиқ қонун ва қарорлар бўйича 500 га яқин функция юклатилганини, аммо улар шуларнинг ярмидан кўпини билмаслигини айтганди. Комплекс ривожлантиришга масъул идоралар фақат кундалик топшириқларни бажариш билан банд, деди президент ва туманларда бошқарув тизими ўзгаришини эълон қилди.
Февраль ойида Gazeta учун ёзилган мақоласида Жамоатчилик ҳуқуқи маркази экспертлари Иса Ҳамедов ва Игорь Цай таъкидлаганидек, Ўзбекистонда маҳаллий бошқарувни ислоҳ қилишнинг асосий масаласи- ўзгаришларга асос бўладиган моделни танлаш. Номарказлаштиришни ортга суриш ва тўлиқсиз ечимлар тизимли рискларни келтириб чиқаради.