ЕИ Марказий Осиё учун транспорт, хомашё, яшил энергия ва сунъий йўлдош интернетига 12 млрд евро ажратади
https://twitter.com/vonderleyen/status/1908038286452392274?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1908038286452392274%7Ctwgr%5Ef0b007a611715ab53e3fbfab1da7452688f13780%7Ctwcon%5Es1_c10&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.gazeta.uz%2Fru%2F2025%2F04%2F04%2Fca-eu%2F
«Марказий Осиё қадимий тарих ва улкан мақсадларга эга мағрур, суверен давлатлар минтақасидир. Сизнинг стратегик мавқеингиз глобал савдо йўллари ва инвестиция оқимларига кириш имконини беради. Бу янги сармоялар суверенитетингизни мустаҳкамлайди, иқтисодиётни кучайтиради ва энг муҳими — янги дўстлик алоқаларини ўрнатади. Улар одамларни бирлаштиради. Биз, европаликлар, сизнинг минг йиллик тарихингизнинг янги бобида шерик бўлишни хоҳлаймиз. Айнан шунинг учун биз бугун Марказий Осиё ва Европа ўртасида янги стратегик шерикликка асос солмоқдамиз», — деди Еврокомиссия раҳбари.
«Биз бир-биримизга яқинлашяпмиз. Ушбу шериклик минтақаларимиз ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлайди, ҳамкорлик учун янги имкониятлар яратади — энергетика, хавфсизлик, рақамли ривожланиш ва туризм соҳаларида. Ва бу ҳамкорлик икки томондаги одамларни бирлаштиради. Ишончли ҳамкорлар ҳар қачонгидан ҳам муҳим. Бизнинг стратегик ҳамкорлигимиз — бир-биримизга яқин бўлиш мажбурияти», — деди Урсула фон дер Ляйен.
У янги шериклик доирасида ҳамкорликнинг тўртта устувор йўналишини кўрсатиб ўтди.
2025 йилда Ўзбекистонда лойиҳани қўллаб-қувватлашга бағишланган инвестиция форуми бўлиб ўтади.
«Дунёнинг тобора парчаланиб бораётгани шароитида Транскаспий йўлаги Марказий Осиё ва Европа ўртасидаги боғловчи бўғинга айланади. Лекин фақат инфратузилмагина муҳим эмас. Қора денгизга чиқиш учун Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ ичидаги чегараларни тезроқ кесиб ўтиш ҳам зарур. Ўттиз йиллик ёпилишдан сўнг Арманистоннинг Туркия ва Озарбайжон билан чегараларининг очилиши бурилиш нуқтаси бўлади. Бу Европа ва Марказий Осиёни ҳар қачонгидан ҳам яқинлаштиради», — деди Урсула фон дер Ляйен.
Иккинчиси — ўта муҳим фойдали қазилмалар. Марказий Осиё дунёдаги марганец захираларининг 40 фоизига, шунингдек, литий ва графитнинг катта захираларига эга.
«Аммо улар жаҳон ўйинчилари учун ҳам қизиқиш уйғотади, уларнинг аксарияти фақат қазиб олиш ва экспорт қилишдан манфаатдор. Европанинг таклифи бошқача. Биз маҳаллий қайта ишлаш саноатини ривожлантиришда сизнинг ҳамкорингиз бўлишни истаймиз. Қўшилган қиймат ўз ўрнида қолиши керак», — деди Еврокомиссия раҳбари.
Европа компаниялари Ўзбекистоннинг Олмалиқ шаҳридаги мис конига 1,6 миллиард евро сармоя киритиб, нафақат қазиб олиш, балки рудани шу ернинг ўзида қайта ишлаш билан ҳам шуғулланмоқда — бу иш ўринлари ва қўшимча қиймат яратади.
«Аммо биз бундан ҳам кўпроғини мумкин — қазиб олишдан тортиб қайта ишлашгача, лабораториялар очиш ва кадрлар тайёрлашгача бўлган қўшилган қиймат занжири бўйлаб маҳаллий ишлаб чиқаришларни барпо этиш. Бу халқларимиз ва келажак авлодларимиз манфаатлари йўлидаги кўп йиллик ҳамкорликдир», — деди у.
Қозоғистон ва Ўзбекистон билан ҳамкорлик меморандумлари аллақачон имзоланган. Бугун, шунингдек, Қўшма ният декларацияси қабул қилинди.
«Марказий Осиёнинг хомашё соҳасидаги стратегик автономияси Европанинг стратегик манфаатидир», — деди Урсула фон дер Ляйен.
Учинчиси — яшил энергетика. Гап минтақада шамол, қуёш, гидро ва геотермал энергияни ривожлантириш ҳақида бормоқда. Европа Иттифоқи Тожикистонда Роғун ГЭСи ва Қирғизистонда Қамбарота ГЭСи қурилишида иштирок этмоқда, бу эса минтақани тоза энергия марказига айлантириши керак.
Тўртинчиси — рақамли алоқа ва сунъий йўлдошли интернет. Европа Иттифоқи узоқ ҳудудларни улаш бўйича сунъий йўлдош дастури ишга туширилганини маълум қилди.
Шу йилнинг ўзида Қозоғистондаги 2 мингта мактаб ва юзлаб қишлоқлар, яқин йилларда эса бутун минтақадаги 1 минг 700 та аҳоли пункти уланади.
«Марказий Осиё денгизга чиқиш имкониятига эга бўлмаслиги мумкин, аммо у аниқ космосга чиқиш имкониятига эга эмас. Космос сизнинг дунёга чиқишингизнинг янги йўли бўлиши мумкин», — деди Еврокомиссия раҳбари.
Пакет Европа Иттифоқи ва аъзо мамлакатлар инвестицияларини бирлаштиради. «Биз буни „Европа жамоаси“ деб атаймиз. Ушбу пакет Марказий Осиё учун янги лойиҳалар тўпламини очади. Бу бизнинг қадимий дўстлигимиз тарихидаги чинакам янгиликдир», — деди у.
Еврокомиссия раҳбари, шунингдек, Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасида стратегик шериклик йўлга қўйилганини маълум қилди.
«У Европа Иттифоқига ишониш мумкинлигини кўрсатади. Биргаликдаги саъй-ҳаракатлар билан биз янги алоқалар, дўстлик ва савдо тармоқлари орқали ҳар икки минтақага фойда келтирадиган янада яқин муносабатларни ривожлантиришимиз мумкин», — деди у.
Йилнинг иккинчи ярмига мўлжалланган форумлар эришилган ютуқларни баҳолаш ва ҳамкорликнинг янги шаклларини ишлаб чиқиш учун платформа бўлиши кутилмоқда. «Энг яхшиси ҳали олдинда», — деди Урсула фон дер Ляйен.
Бундан ташқари, Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) 2027 йилгача муҳим минераллар ва қайта тикланадиган энергия каби соҳаларни ўз ичига олган тахминан 7−8 миллиард евролик лойиҳалар пакетини ишлаб чиқмоқчи.
Европа инвестиция банки (ЕИБ) Ўзбекистон, Тожикистон ва Қирғизистон билан тўртта англашув меморандумини имзолашни ва барқарор транспорт, сувни тартибга солиш ва иқлим ўзгаришига чидамлилик учун 365 миллион евро ажратишни режалаштирмоқда.