Халқ депутатлари кенгашларини 2030 йилгача ислоҳ қилиш стратегияси тасдиқланди. Асосийлар

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 23 июндаги фармони билан маҳаллий даражада давлат ҳокимияти вакиллик органлари фаолиятини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиқлади.

Муаммолар

Ҳужжатга иловада халқ депутатлари кенгашлари фаолиятидаги қатор камчиликлар кўрсатилган:

• 
  кенгашларнинг амалдаги мақоми янгиланган Конституцияда мустаҳкамлаб қўйилган ҳокимиятлар бўлиниши тамойилини тўлиқ амалга ошириш имконини бермаяпти, манфаатлар мутаносиблигини ҳамда ўзаро тийиб туриш ва мувозанат тизимини таъминламаяпти;
  
• 
  маҳаллий бюджетлар, ҳудудларни ривожлантириш дастурлари ва инвестиция лойиҳаларини шакллантириш ва ижросини назорат қилишда депутатларнинг роли етарли эмас;
  
• 
  вазирлик ва идораларнинг туман ва шаҳар бўлинмалари фаолияти самарадорлигини баҳолаш, шунингдек уларга нисбатан жазо чораларини қўллаш учун етарли ҳуқуқий асослар мавжуд эмас;
  
• 
  кенгашларнинг ваколатлари доирасидаги қарорлар лойиҳаларини тайёрлаш, келишиш ва тасдиқлашнинг ягона тартиби мавжуд эмас;
  
• 
  қонун ижодкорлиги жараёнида иштирок даражаси паст;
  
• 
  ташаббусларни илгари суриш ва минтақавий муаммоларни ҳал этишда Сенат билан етарли даражада мувофиқлаштирилмаган;
  
• 
  депутатларнинг заиф ҳуқуқий ва ижтимоий ҳимояси;
  
• 
  депутатлар ўртасида малака ошириш ва тажриба алмашиш тизими йўқ;
  
• 
  кенгашлар фаолияти самарадорлигини ошириш учун моддий-техник база ва кадрлар етишмайди.
  

Бюджетда назорат ва иштирокни кучайтириш

Фармонда халқ депутатлари кенгашларига бир қатор ваколатлар берилган, жумладан:

• давлат кўчмас мулк объектларини эксплуатация қилиш учун ижара ҳақининг энг кам ставкасини белгилаш;
• дафн этиш жойларини сақлаш қоидаларини ва бундай хизматларни кўрсатиш учун тарифлар миқдорини тасдиқлаш;
• ижтимоий ҳимояга муҳтож, иш топишда қийналаётган ва меҳнат бозорида тенг шароитларда рақобатлаша олмайдиган шахсларни ишга жойлаштириш учун иш ўринларининг энг кам сонини белгилаш ва банд қилиш;
• йўлларнинг айрим участкаларида ҳаракат тезлигини ошириш ёки камайтиришга (тегишли йўл белгиларини ўрнатган ҳолда) рухсат бериш.

Бюджет лойиҳасини ишлаб чиқишда ҳаражатларнинг маълум бир қисми кенгаш депутатларининг ташаббуслари асосида шакллантирилади.

Бундан ташқари, ҳокимлар депутатлар ва жамоатчилик олдида ҳисобот берадиган «кенгаш соати» институти жорий этилмоқда.

Шунингдек, даромадларнинг бир қисмини (давлат божи, жарималар, йиғимлар) маҳаллий бюджетлар фойдасига қайта тақсимлаш таклиф этилмоқда.

Бундан ташқари, кенгашлар ўзларининг регламент ва депутатлик этикаси масалалари бўйича доимий комиссиялари орқали кенгашларнинг ўзлари томонидан тасдиқланган ёки тайинланиши учун уларнинг розилиги талаб қилинадиган давлат хизматчилари томонидан одоб-ахлоқ нормалари бузилгани тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиши мумкин бўлади.

Структурадаги ўзгаришлар

Бундан ташқари, маҳаллий кенгаш раиси ўринбосари лавозими жорий этилмоқда. Шунингдек, Олий Мажлис палаталари ҳузуридаги Ёшлар парламенти тамойили бўйича кенгашлар ҳузурида ёшлар гуруҳлари, шунингдек, нодавлат нотижорат ташкилотлари, маҳаллалар, фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари ва илмий доиралар вакиллари иштирокида маслаҳат гуруҳлари ташкил этилади.

Бундан ташқари, эндиликда вилоят, Тошкент шаҳри, туман (шаҳар) ҳокими ўринбосарлигига номзодлар маҳаллий кенгаш доимий комиссияларида дастлабки муҳокамадан ўтказилиб, ҳудудларни ривожлантириш дастурлари ҳам тингланади.

Қўшимча молиялаштириш

Халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳри кенгашларида маҳаллий кенгашлар котибиятлари фаолиятини қўллаб-қувватлаш мақсадида маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органларидан мустақил молиявий ҳисоб-китоблар тизими жорий этилади.

Меҳнатга ҳақ тўлаш, рағбатлантириш, моддий-техник базасини мустаҳкамлаш шартлари маҳаллий бюджетда белгиланади. Бу кўрсаткич маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари кўрсаткичидан паст бўлмаган даражага етказилиши керак.

Очиқлик ва шаффофлик

Кенгашларнинг қонун ижодкорлиги фаолиятининг очиқлигини ошириш мақсадида қарорлар ишлаб чиқишда фуқаролик жамияти институтлари ва олимларни кенг жалб этиш, фуқароларнинг сессияларга киришини таъминлаш, сайловчиларга кўриб чиқилиши мажбурий бўлган (кенгашлар даражасидан келиб чиққан ҳолда 1000 дан 5000 нафаргача) электрон мурожаатлар бериш ҳуқуқини бериш кўзда тутилган.

Фармонда фуқаролар учун сайёр қабулларни мунтазам ўтказиш, аҳолининг муаммоларини жойларда ҳал этиш, тўғридан-тўғри мулоқотни йўлга қўйиш белгиланган.

Депутатлар учун кафолатлар

Концепцияда депутатларнинг ҳуқуқий мақоми ҳам мустаҳкамланган:

• 
  уларнинг ваколатларини мунтазам равишда бузганлик учун маъмурий жавобгарлик кучайтирилади;
  
• 
  иш берувчиларнинг депутатлик фаолиятини амалга ошириш учун шарт-шароитларни таъминлаш мажбурияти белгиланади;
  
• 
  «Вилоят, туман ва шаҳар кенгашлари депутатларининг мақоми тўғрисида»ги қонун нормаларини амалга ошириш механизмлари ишлаб чиқилмоқда.
  

E-Kengash платформасида ҳужжатларни ҳимояланган электрон архив платформасида (blockchain) сақлаш ҳамда ҳужжатларни тасдиқлаш ва имзолашда кенгаш раислари учун биометрик идентификация технологияларини (Face ID) жорий этиш каби янги функсиялар ўрнатилади.