«Марказий Осиёнинг барқарорлиги ва бирдамлиги дунё гуллаб-яшнаши учун катта аҳамиятга эга» — Япония ТИВ вакили
Тошкентда журналистлар билан ўтказилган брифингда Япония Ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби Китамура Тосихиро Gazeta мухбирининг Япония бугунги кунда Марказий Осиё минтақасини қанчалик яхлит ва бир бутун деб билиши ҳақидаги саволига жавоб қайтарди.
«Марказий Осиё — Япония» диалоги ҳақида
«Мен бундай форматларнинг умумий сонини ҳисобламадим, аммо ушбу мулоқот бошланганидан кейин 10 га яқин ташкилот ва мамлакат Япония ташаббусидан ўрнак олди. Ҳар бир ташкилот, ҳар бир мамлакат C5+1 доирасида ўз қарашларига эга, жумладан, Япония, Европа Иттифоқи, Америка, Хитой ва бошқалар. Аммо буни „буюк давлатларнинг Марказий Осиё учун кураши“ деб атаб бўлмайди», — деди Китамура Тосихиро.
Матбуот котиби ушбу мулоқотни йўлга қўйишда Япониянинг мақсади минтақанинг бешта давлати ўртасидаги ўзаро боғлиқлик ва минтақалараро ҳамкорликни рағбатлантириш ва мустаҳкамлаш бўлганини эслатди.
«Ишончимиз комилки, Марказий Осиёнинг барқарорлиги ва бирдамлиги дунёнинг барқарорлиги ва гуллаб-яшнаши учун катта аҳамиятга эга, минтақа давлатлари эса қонун устуворлигига асосланган халқаро тартибни сақлаш ва мустаҳкамлашда жуда муҳим роль ўйнайди», — деди у.
Китамура мулоқотни йўлга қўйишда Япония ўз ролини минтақа давлатлари ўртасидаги мулоқот воситачиси сифатида кўрганини айтди.
«2004 йилда, ушбу ташаббусни бошлаганимизда, бешта давлат ўртасидаги муносабатлар унчалик яхши эмас эди. Улар билан бирга ишлаш осон бўлмаган. Минтақа геосиёсий нуқтаи назардан жуда муҳим бўлгани сабабли Япония бешта давлат ўртасидаги ҳамкорлик ва мулоқотни ривожлантириш учун катализатор ролини ўйнашни хоҳлади», — деди у.
«Президент Мирзиёев мамлакатлар ўртасидаги муносабатларни яхшилаш ташаббусини ўз зиммасига олди. Энди улар йилига бир марта олий даражадаги [маслаҳат] учрашувларини ўтказяпти. У чегаралар ва сув ресурслари каби мураккаб масалалар ва муаммоларга ҳам тўхталиб ўтган. Унинг ташаббуси билан беш давлат ўртасидаги муносабатлар 2004 йилга нисбатан анча яхшиланди», — дея ёдга олди Япония ТИВ матбуот котиби.
У Ўзбекистон президентининг Марказий Осиё мамлакатлари ўртасида бирдамлик ва минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлаш борасидаги сиёсати Япониянинг минтақадаги мақсадларига мос келишини таъкидлади.
«Президент Мирзиёевнинг ташаббусини қўллаб-қувватлаган ҳолда, Япония томони нафақат минтақа ичида, балки Марказий Осиё ва Япония ўртасида ҳам аниқ лойиҳаларни белгилаш ва биргаликда ишлаш мақсадида Марказий Осиё давлатлари билан ҳамкорликни давом эттиришдан манфаатдор», — деди ТИВ вакили.
2024 йилда «Марказий Осиё — Япония» мулоқотининг 20 йиллиги муносабати билан томонлар Қозоғистонда саммит ўтказишни режалаштирганди. Бироқ тадбир арафасида Японияда кучли зилзила хавфи туфайли ўша пайтдаги бош вазир Кишида ташрифини бекор қилишга мажбур бўлган.
Япония ТИВ вакилининг сўзларига кўра, ҳозирда томонлар «Марказий Осиё — Япония» саммитини тезроқ ўтказиш масаласини муҳокама қилмоқда.
«Биз саммитни шу йил охиригача ўтказишни мақсад қилганмиз, аммо ҳозирча саналар ҳали аниқ эмас, чунки биз барча бешта давлатнинг ҳаракатларини келишиб олишимиз ва мувофиқлаштиришимиз керак», — деди Китамура Тосихиро.
Каспий денгиз йўли
Япония ТИВ вакилининг эслатишича, мамлакат Россияга қарши санкциялар киритган ва бугунги кунда ушбу мамлакат орқали экспорт ва импортни амалга ошира олмайди. Бунинг учун янги савдо йўналишларини ишлаб чиқиш зарур.
«Ташқи ишлар вазиримиз Қозоғистон ҳукумати билан учрашувда Каспий денгиз йўли (гап Каспий денгизи орқали ўтадиган Транскаспий транспорт йўлаги ҳақида кетаётган бўлиши керак — таҳр.)нинг аҳамиятини таъкидлади. Ушбу йўналишнинг мустаҳкамланиши Марказий Осиё орқали Россия ҳудудидан ўтмасдан, Осиё ва Европа ўртасида логистика ташувларини осонлаштиради», — деди Тосихиро.
Бунинг учун инфратузилмани мустаҳкамлаш, божхона тартибларини такомиллаштириш зарурлиги таъкидланди.
«Агар ҳар бир мамлакат ўз божхона тизимига эга бўлса, бу тўсиқларни келтириб чиқаради ёки божхона расмийлаштируви муддатларининг кечикишига олиб келиши мумкин. Биз ишни осонлаштириш ва божхона расмийлаштируви жараёнларини уйғунлаштириш учун Жаҳон божхона ташкилоти билан ҳамкорлик қилишга қарор қилдик», — деди Япония ТИВ вакили.
Украинадаги урушнинг бошқа минтақалар учун оқибатлари ҳақида
Япония ТИВ матбуот котиби Россиянинг Украинага бостириб кириши ва Марказий Осиё давлатларининг бу борадаги позициясига тўхталиб ўтди.
«Биламизки, Россия билан муносабатлар — Марказий Осиёнинг ҳар бир давлати учун анча нозик масала. Мен ҳар бир мамлакат Россия ва дунёнинг бошқа қисмлари ўртасидаги мувозанатни сақлаши кераклигини тўлалигича тушуниб турибман. Қарашлардаги фарқ Ўзбекистон ва Япония ўртасидаги ҳамкорликка тўсқинлик қилмайди», — деди у.
Япония ТИВ вакили, шунингдек, Япониянинг ушбу масала бўйича позициясини эслатди: «Биз Россиянинг Украина ҳудудига бостириб кириши халқаро ҳуқуқ, жумладан, БМТ низомини очиқдан-очиқ бузиш деб ҳисоблаймиз».
«Иккинчи Жаҳон уруши тугагандан сўнг Япония „тинчликсевар миллат“ бўлиш йўлидан борди. Конституцияга кўра, биз қуролли кучларимизни бошқа мамлакатларда жойлаштира олмаймиз. Аммо Шарқий Осиёдаги хавфсизлик билан боғлиқ мураккаб вазият фонида — масалан, Шимолий Корея ядровий ва баллистик ракета имкониятларини ривожлантиришда давом этмоқда, Хитой Жанубий Хитой денгизида фаол ҳарбий операциялар ўтказмоқда — Япония АҚШ ва бошқа ҳамфикр давлатлар билан ҳамкорлик қилиши керак», — деди у.
Китамура Тосихиро Россиянинг Украинадаги ҳаракатлари дунёнинг бошқа минтақалари учун ҳам оқибатларга олиб келиши мумкинлигини айтди.
«Маълумки, Шимолий Корея ва Россия яқиндан ҳамкорлик қилмоқда. Шимолий Корея Россияга қўшин ва ўқ-дорилар етказиб бермоқда. Бунинг эвазига у ядровий ва баллистик ракеталарни ривожлантириш имконини берувчи илғор технологияларга эга бўлади», — деди Япония ТИВ вакили.
«Биз ҳар доим Европа ва Шимолий Атлантика хавфсизлиги ҳамда Осиё ва Ҳинд-Тинч океани минтақаси хавфсизлиги бир-биридан ажралмас эканини таъкидлаймиз. Агар Россиянинг Украинадаги хатти-ҳаракатларига йўл қўйиб берсак, бу Шарқий Осиёда яна бир ёмон намуна пайдо бўлишига олиб келиши мумкин. Биз узоқ вақтдан бери Европадаги ҳамкорларимиз, „Катта еттилик“ (G7) мамлакатлари: Буюк Британия, Франция, Германия, Италия билан муносабатларда бу нарративдан фойдаланиб келмоқдамиз», — дея таъкидлади Китамура Тосихиро.
«Энг аввалида, ўн йил олдин, улар биз келтирган аргументларни ҳеч қанақасига англаб етмади, аммо ҳозир вазият ўзгармоқда. Энди улар Украинадаги муаммо Шарқий Осиёда оқибатларга олиб келиши мумкинлигини тушуниб етди. Уларнинг кўпчилиги, жумладан Швеция, Испания ва бошқалар ўз қўшинларини Осиё-Тинч океани минтақасига юбормоқда ва биз денгизда қўшма машғулотлар ўтказяпмиз», — дея хулоса қилди Япония ТИВ вакили.