Ўзбекистонда мобил алоқа хизматларига автоматик обунани тақиқлаш режалаштирилмоқда
«1 январь ҳолатига кўра, мобил алоқа абонентлари сони 36 миллиондан ошди. Бу абонентларга юқорида қайд этилган пулли хизматлар мобил алоқа операторлари томонидан эмас, балки контент провайдерлар томонидан кўрсатилади ва уларнинг сони ҳозирда 100 дан ошиб кетган», — деди сенатор.
Унинг сўзларига кўра, ушбу компанияларнинг аксарияти алоқа операторлари билан тузилган шартномалар асосида иш олиб боради, бироқ амалда бу шартномалар учун ҳақ абонентнинг телефон рақамидаги асосий ҳисоб-рақамидан, унинг розилигисиз ечиб олинади. «Энг қизиғи, бир маротаба хизматга уланиб қолган абонентдан ҳар кунлик, ҳар ойлик маблағлар асосий ҳисобдан ечиб олинмоқда. Ўрганиш натижасида чиқарилган хулосага кўра, контент хизматига уланиш осон, уни бекор қилиш эса мураккаб бўлиб қолмоқда», — дея таъкидлади Бурхонов.
Сенаторнинг қўшимча қилишича, қонунчиликда контент-провайдерлар фаолиятини тартибга солувчи алоҳида қоидалар мавжуд эмас, лицензиялаш шартларида эса бундай компаниялар учун махсус талаблар мавжуд эмас.
Мисол тариқасида, сенатор Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси маълумотларини келтирди — биргина 2024 йилнинг ўзида алоқа хизматларига оид 1192 та мурожаат келиб тушган. Кўриб чиқиш якунлари бўйича 683,2 млн сўм истеъмолчиларга қайтарилган.
«Ҳуқуқий бўшлиқлар ёки бошқа сабаблар оқибатида абонентлар кўраётган зарар учун ким жавоб бериши керак? Бизнингча, бу муаммога ечим топиш лозим. Акс ҳолда, гўё арзимасдек кўринган, аммо фуқароларнинг миллиардлаб маблағини уларнинг ихтиёрисиз кўрсатиладиган хизматлар учун сўрамай олиб қўявериш катта муаммога айланиб, қонунбузарликларга янада кенг йўл очади», — деди сенатор.
Рақамли технологиялар вазирлиги икки босқичли текшириш тизимини таклиф қилди
Сенат раиси Танзила Нарбаева ушбу масалани рақамли технологиялар вазири ўринбосари Жамол Махсудовга ҳавола қилди. У муаммони тан олди ва аксарият контент-провайдерлар абонентларни SMS, интернет-ресурслар ва бошқа каналлар орқали жалб қилишини ва тўловлар тўғридан-тўғри телефон балансидаги ҳисобдан олишини таъкидлади.
«Кўпинча абонент етарли маълумотни олмайди ва уланиш тасодифан, унинг хоҳишисиз, маълум бир ҳаволани босгандан сўнг содир бўлади. Шундан сўнг, кунлик ва ойлик ҳисобдан ечиш автоматик равишда давом этади. Хизматни улаш осон, лекин ўчириш жараёни мураккаб. Бундан ташқари, контент провайдерлари фаолиятини тартибга солувчи алоҳида меъёрий ҳужжатлар мавжуд эмас, улар учун олдиндан шартлар ва махсус талаблар мавжуд эмас. Тадбиркорлик фаолияти учун қулайлик яратиш мақсадида кўплаб мажбурий шартлар бекор қилинди», — деди вазир ўринбосари.
Унинг хабар беришича, Рақамли технологиялар вазирлиги телекоммуникация хизматларини кўрсатиш бўйича янгиланган қоидалар лойиҳасини тайёрлаган. Ҳужжат пулли хизматларга икки босқичли уланишни назарда тутади:
- Хизмат ҳақида тўлиқ маълумот бериш (тури, мазмуни, ташкилоти);
- Абонент розилигини тасдиқлаш (SMS, USSD код, қўнғироқ ёки нотўғри маълумотларни йўқ қиладиган бошқа усул орқали).
Автоматик уланиш ўчирилади
Махсудов мазкур лойиҳа барча манфаатдор идоралар билан муҳокама қилинаётгани ва маъқуллангандан сўнг Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказилиши ҳамда унинг қабул қилиниши аниқланган муаммони бартараф этишини маълум қилди.
Сенат раисининг сўзларига кўра, бу масала илгари кўтарилмаган ва жамоатчилик фикрини ўрганиш натижаси бўлган. «Йиллар ўтди, ҳеч ким бу масалани кўтармаган, шунинг учун сенаторлар кўтармоқда. Абонентлар ҳатто улар билан боғланиб, пуллари ҳисобдан чиқарилаётганидан хабарлари ҳам йўқ», — дейди у.
Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси раиси ўринбосари Фаррух Қорабоевнинг қўшимча қилишича, 2024 йилда 1400 га яқин сўров келиб тушган, уларнинг 25 фоизи контент-провайдерларга тегишли. Унинг сўзларига кўра, қўмита Рақамли технологиялар вазирлиги билан биргаликда қонунчиликдаги камчиликларни бартараф этиш бўйича таклифлар тайёрламоқда.
Танзила Нарбаева бу масалани бир ой муддатда чуқурроқ ўрганиб, Сенатга маълумот киритиш зарурлигини таъкидлади. «Янги йилдан бундай ҳолатлар бўлмаслиги учун декабрь ойигача тегишли меъёрий ҳужжат қабул қилиниши керак», — деди у.
Аввалроқ, Beeline мобил оператори Рақобат қўмитаси буйруғини бажариб, абонентларга кунлик абонент тўловига ўтишни мустақил равишда ўчириш ёки фаоллаштириш имкониятини берган эди. Қўмита, шунингдек, Ucell`га қонун ҳужжатларига мувофиқ оммавий оферта шартларини кўриб чиқиш мажбуриятини юклаганди.