Самарқандда ЮНЕСКО Бош конференциясининг 43-сессияси очилди
Форумнинг тарихий маркази ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган шаҳар — Самарқандда ўтказилаётгани минтақанинг жаҳон цивилизациясидаги аҳамиятини ифода этади. Унга қадар Марказий Осиё кўпинча тарих йўлидаги транзит ҳудуд сифатида кўрилган бўлса, эндиликда у ўзининг мустақил саҳифасини очмоқда.
Самарқанд кўчаларида бу воқеа ҳеч кимни ажаблантирмайди: Регистонга бир назар ташлашнинг ўзи етарли — бу шаҳар шундай йирик халқаро анжуманга анча аввал лойиқ бўлгани аён. ЮНЕСКО бутунжаҳон мероси рўйхатида Самарқанд билан бир қаторда Хива, Бухоро ва Шаҳрисабзнинг тарихий марказлари ҳам мавжуд.
43-сессияда 190 мамлакатдан 2800 дан ортиқ вакил иштирок этмоқда. Улар XXI асрнинг сунъий интеллект ва сиёсий беқарорлик билан тўла дунёсида маданий ва маънавий меросни сақлаб қолиш зарурлиги борасида якдил фикрда.
Очилиш маросимида Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев нутқ сўзлайди. Фахрий меҳмон сифатида Сербия президенти Александр Вучич ва Словакия президенти Петер Пеллегрини ҳам иштирок этади. Президент матбуот котиби Шерзод Асадов маълум қилишича, сессия доирасида 150 дан ортиқ тадбир ўтказилади, шуларнинг 20 дан ортиғи Ўзбекистон ташаббуси билан ташкил этилган.
ЮНЕСКО сўнгги йилларда осон даврни бошдан кечирмади. АҚШнинг 2026 йил охирига қадар ташкилотдан яна чиқиш ҳақидаги қарори — жаҳон миқёсидаги беқарорликнинг бир белгиси. Бундай шароитда Бош конференцияда ташкилотнинг 2027 йилгача бўлган иш дастури ва бюджети қабул қилинади, шунингдек, раҳбар органларга сайловлар ўтказилади.
Ташкилотнинг янги бош директори лавозимига Мисрнинг собиқ туризм ва қадимий ёдгорликлар вазири Халед ал-Ананий тасдиқланиши кутилмоқда. У октябрь бошидаги ижроия кенгаши сайловларида 57 овоздан 55 тасини олган.
ЮНЕСКОнинг ҳозирги раҳбари Одри Азуле саккиз йиллик фаолияти давомида ташкилот ўз позициясини мустаҳкамлашга эришгани ҳисси билан лавозимини тарк этмоқда.
«Сўнгги йилларда, дунё бўлиниб кетганига қарамай, бизга тўсқинлик қилган сиёсий кескинликни юмшатишга муваффақ бўлдик. Бюджетларни тикладик, дадил саъй-ҳаракатларни амалга оширдик. Охирги саккиз йил ичида ташкилот ресурслари икки баробарга ошди», — деди Одри Азуле сессия очилиш маросимида.
Ўз лавозимини тарк этар экан, Азуле ЮНЕСКОнинг кейинги йилларда янада шаффоф, мослашувчан ва мураккаб талабларга жавоб бера оладиган ташкилотга айланганини таъкидлади. «Биз биргаликда ЮНЕСКОни XXI асрнинг янги чақириқларига жалб этдик — булар сунъий интеллект, янги технологиялар, таълимнинг келажаги ёки технологиялар этикаси бўлиши мумкин. Биз ЮНЕСКОни ўз миссиясига янада садоқатли, шу билан бирга замонавий синовларни енгиб ўтиш қобилиятига эга ташкилотга айлантирдик», — деди у.
Самарқандда муҳокама этиладиган масалалар орасида таълим соҳасидаги камситиш ва саводсизлик муаммолари, миллий маданиятларни ўрганиш ва миллий кадрларни тайёрлаш, ижтимоий фанлар, геология, океанография ва биосферага оид долзарб масалалар бор.
Ўзбекистон учун бу воқеа фақат белгиланган режалар эмас. Сўнгги йилларда мамлакат ўз маданий меросини халқаро даражада эътироф эттириш йўлида муҳим натижаларга эришмоқда: номоддий маданиятнинг 14 элементи ЮНЕСКО рўйхатига киритилган, Бухоро «Ижодкор шаҳарлар тармоғи»га қўшилган, илм-фан соҳасида ҳамкорлик йўлга қўйилган ва таълимда рақамли лойиҳалар амалга оширилмоқда.
Самарқанд форуми шуни кўрсатмоқдаки, барқарор ривожланиш — бу фақат йўллар, инфратузилма ва инвестициялар эмас. Бу, шу билан бирга, мамлакатнинг ўз тарихи ва унинг келажакка муносиблигига бўлган ишончидир. Чунки ҳеч қандай технология биз фахрланадиган барча нарсалар йўқолмаслигига бўлган ишонч ўрнини боса олмайди. Самарқандда эса бу туйғу, шубҳасиз, ўз манзилини топгандек.