Болгария ва Ўзбекистон: диалогга қайтиш
Амалга ошмай қолган газ қувури лойиҳаси
Ҳамкорликка қизиқиш 2000-йиллардаёқ — кўп жиҳатдан Россияни четлаб ўтиб, Марказий Осиёни Европа билан боғлашга мўлжалланган Nabucco газ қувури лойиҳаси туфайли — шакллана бошлаганди. Болгария муҳим транзит узелига айланиши керак эди. Ўзбекистон потенциал газ етказиб берувчи сифатида халқаро муҳокамаларда иштирок этди. Бироқ 2013 йилда лойиҳа расман тўхтатилди. Унинг ёпилиши билан мулоқот учун асосий геосиёсий рағбат ҳам йўқолди — муносабатлар узоқ вақт кутиш режимига ўтди.
Президент ташрифи сўнгги бор 2008 йилда амалга ошган, ўшанда Георгий Пирванов Тошкентга келганди. Кейинги — орадан 17 йил ўтиб: 2025 йилда Болгария президенти Румен Радев иқтисодий кун тартиби доирасида ва хусусий секторга эътибор қаратган ҳолда Ўзбекистонга келди. Жорий йилнинг беш ойи давомида камида учта, жумладан, иқтисодиёт, транспорт ва тиббиёт масалалари бўйича ҳукуматлараро маслаҳатлашувлар ўтказилди.
Варна ва Бургас орқали Европага
1990-йилларнинг охиридан бошлаб Ўзбекистон Қора денгиз орқали Европа бозорларига чиқишга изчил равишда қизиқиш билдирмоқда. Варна ва Бургас портлари эҳтимолий логистика марказлари сифатида кўриб чиқилди. 2025 йилда бу мавзу яна музокаралар кун тартибига қайтди.
Беқарор геосиёсий вазият ва анъанавий етказиб бериш йўналишларининг, биринчи навбатда, Россия орқали парчаланиши фонида, Тошкент учун янги юк ташиш пунктларини излаш, айниқса, муҳим аҳамият касб этмоқда. Ривожланган инфратузилма ва Европа Иттифоқи бозорларига тўғридан-тўғри чиқиш имкониятига эга бўлган Болгария денгиз портлари муқобил логистика каналларидан бири сифатида қабул қилинмоқда.
Замонавий савдо ҳажми ҳозирча камтарона бўлиб қолмоқда, бироқ барқарор динамикани кўрсатмоқда: 2018 йилдаги 3 миллион евродан 2024 йилда 28 миллион еврогача. Ўзбекистон экспортининг асосини тўқимачилик, кимё, агросаноат мажмуаси маҳсулотлари ташкил этади. Болгария, ўз навбатида, мамлакатга кимё ва озиқ-овқат саноати учун дори-дармон, асбоб-ускуна ва бутловчи қисмлар етказиб беради. 2023 йилдан бошлаб икки давлат фармацевтика соҳасига алоҳида эътибор қаратмоқда: инвестициялар, ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш ва технологик ҳамкорлик масалалари муҳокама қилинмоқда.
Қоидалар асосида ишлаш
Ташкиллаштирилган меҳнат миграцияси масаласи муҳим йўналишга айланди. Май ойида Тошкентда Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миграция агентлиги раҳбари Беҳзод Мусаев ва Болгария парламентининг Меҳнат ва ижтимоий сиёсат қўмитаси раиси Деница Сачева ўртасида музокаралар бўлиб ўтди.
Томонлар меҳнат мигрантларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш, кадрлар тайёрлаш масалалари, шунингдек, меҳнат миграцияси тўғрисидаги ҳукуматлараро битим лойиҳасини муҳокама қилди. Ҳужжат Болгарияда лицензияга эга бандлик агентликлари орқали расман ишга жойлаштирилган Ўзбекистон фуқароларини молиявий қўллаб-қувватлаш, ҳуқуқий ва ижтимоий кафолатларни назарда тутади.
Болгариялик иш берувчилар, учрашув иштирокчиларининг сўзларига кўра, ўзбекистонликларнинг меҳнат сифатлари — интизомлилиги, мослашувчанлиги ва масъулиятини ижобий баҳолайди. Келишув «Европада ишлаш учун янги хавфсиз ва қонуний йўл» яратиши, шунингдек, қонуний меҳнат миграцияси йўналишлари географиясини кенгайтиришга имкон бериши тахмин қилинмоқда.
Қизиқарли факт
Икки давлат ўртасидаги алоқалар фақат иқтисодиёт билан чекланмайди. Ўзбекистонда болгар жамоати икки тўлқинда шаклланган: XIX асрда — Россия империясининг кўчириш сиёсатининг бир қисми сифатида ва 1940-йилларда — Қрим ва Украинанинг жанубий ҳудудларидан халқлар депортация қилинганидан кейин.
2000-йиллар бошида футболда ҳам Ўзбекистонга қизиқиш пайдо бўлди. 2001 йилда миллий терма жамоада икки болгариялик легионер — Алексей Дионисиев ва Георгий Георгиев ўйнаган. Иккаласи ҳам бештадан ўйин ўтказиб, иккитадан учта гол урган. Бу мухлислар хотирасида қолган футбол натурализациясининг ноёб намунаси эди.
Дипломатик алоқаларни қайта тиклаш орқали Болгария ва Ўзбекистон «кичик қадамлар»га эътибор қаратмоқда: тармоқ маслаҳатлашувлари, бизнес форумлари ва аниқ лойиҳаларни ишлаб чиқиш. Энди катта геосиёсий режалар билан боғлиқ бўлмаган, аксинча, прагматизм ва ташқи иқтисодий алоқаларни диверсификация қилишга бўлган ўзаро манфаатдорликка асосланган янги манфаатлар доираси шаклланмоқда. Агар ҳозирги суръат сақланиб қолса, яқин йилларда ўзаро ҳамкорликнинг янада барқарор модели — мунтазам идоралараро механизмлар ва бизнесни институционал қўллаб-қувватлаш пайдо бўлишини кутиш мумкин.