ШҲТ махсус хизматлари терроризм илдизларини қидирмоқда
Форум 10 йил олдин давра суҳбати шаклида бошланганди. Айни пайтда унда БМТнинг аксилтеррор тузилмалари, ЕХҲТ, Интерпол, МДҲ Аксилтеррор маркази, КХШТ вакиллари иштирок этмоқда. Бу йилги мунозаралар оқибатларга эмас, балки сабабларга қаратилмоқда.
«Кузатилаётган террорчилик ҳаракатларига қарши курашиш ҳақида эмас, балки террорчилик ҳаракатлари содир этилишига йўл қўймаслик, фуқароларимиз, айниқса, ёшларнинг террорчилик ташкилотларига жалб этилишига йўл қўймаслик бўйича чора-тадбирларни кўпроқ муҳокама қиламиз», — деди журналистларга ШҲТ МАТТ Ижроия қўмитаси директори Уларбек Шаршеев.
У пленар сессияда кўпинча на моддий етишмовчиликни, на ижтимоий маргиналликни бошдан кечирмаган одамлар радикализм йўлини танлаётганини таъкидлаб ўтди. Мисол тариқасида у икки террорчилик етакчиси — Жума Намангоний ва Усама бин Ладеннинг таржимаи ҳолини келтирди.
«Ҳужумкор ёллаш»
Шаршеев Афғонистон ва Сурияда халқаро террорчилик гуруҳлари фаоллашгани, улар Марказий Осиё давлатларида «уйқудаги ячейкалар» тузишга интилаётганини маълум қилди.
«Халқаро террорчилик ташкилотлари раҳбарлари террорчилик ҳужумларини амалга ошириш, „уйқудаги ячейкалар“ яратиш, молиявий маблағларни жалб қилиш, сафларни янги ёлланма аскарлар билан тўлдириш учун ёллаш ишларини олиб боришда жангариларни сохта ҳужжатлар билан учинчи давлатлар ҳудуди орқали Марказий Осиё давлатларига юбориш режаларидан воз кечмади», — деди у.
МАТТ раҳбарининг сўзларига МДҲ Аксилтеррор маркази (АТМ) раҳбари Евгений Сисоев қўшимча қилди, у Яқин Шарқдаги халқаро террорчилик тузилмалари минтақада ўз таъсирини ошириш учун жангариларни Афғонистонга кўчиришни кучайтирганини таъкидлади.
Унинг сўзларига кўра, хориждаги Марказий Осиё диаспоралари орасида «ҳужумкор ёллаш ишлари» олиб борилмоқда. «Бунинг учун улар тожик, қирғиз, ўзбек ва, илгари кузатилмаганидек, қозоқ тилларида фаол интернет тарғиботини йўлга қўйишди», — деди АТМ раҳбари.
Беларуснинг МАТТдаги вакили Евгений Крастиннинг айтишича, хорижлик жангарилар ва террорчилик тузилмаларининг шериклари унинг мамлакатидан ЕИ ва Россияга ўтиш учун транзит ҳудуд сифатида фойдаланишга уринмоқда.
«2025 йилнинг биринчи ярмида ҳамкор давлатлар махсус хизматлари билан ҳамкорликда 2000 дан ортиқ хорижликка нисбатан текширув тадбирлари ўтказилди. Кириш-чиқиш каналида радикал исломчиларга мансуб 13 нафар шахс Беларусь Республикасига киритилмади», — деди Крастин.
Кибермаконни ҳимоялаш
Махсус хизматлар вакиллари ва экспертлар кибермаконда терроризмга қарши курашиш ҳақида ҳам гапирди. ШҲТ маконида махсус хизматларнинг бу соҳадаги ҳамкорлиги ривожланмоқда — тақиқланган контентни блоклашдан тортиб экстремистик фаолиятга алоқадорликда гумон қилинган фойдаланувчилар тўғрисидаги маълумотларни алмашишгача. Аммо технологияларни жорий этиш тезлиги деярли ҳар доим уларни четлаб ўтиш усулларининг пайдо бўлиш тезлигига тенг бўлмоқда, дея таъкидланди тадбирда.
«Террорчилик ташкилотлари янги шароитларга мослашмоқда, кибермакон, молиявий ва миграция каналларидан фаол фойдаланмоқда, ёшларни интернет ва ижтимоий тармоқлар орқали экстремистик фаолиятга жалб қилмоқда», — деди Қирғизистоннинг ШҲТ МАТТдаги вакили Алтинбек Казканов.
Мутахассисларнинг таъкидлашича, сунъий интеллектга асосланган платформаларнинг арзонлашиши туфайли террорчилик тармоқлари нафақат очиқ ташвиқот, балки яширин, манипулятив контент яратиш воситаларига ҳам эга бўлмоқда. Уларнинг маълумотларига кўра, экстремистик гуруҳларни молиялаштиришда криптовалюталар улуши ҳам ўсишда давом этмоқда.
МАТТнинг янги архитектураси
Тошкент шаҳрида ШҲТга аъзо мамлакатлар хавфсизлигига таҳдид ва хатарларга қарши курашиш бўйича универсал марказ ташкил этилгани форум иштирокчилари томонидан тобора кучайиб бораётган хавф-хатарларга амалий жавоб сифатида қайд этилди. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевнинг ташаббуси сентябрь ойида Тяньцзинда бўлиб ўтган ШҲТ саммитида расмийлаштирилганди.
Универсал марказ қошида Қозоғистон томонидан таклиф этилган ШҲТ ахборот хавфсизлиги маркази ташкил этилади. Бундан ташқари, Бишкекда янги марказнинг минтақавий бўлими сифатида трансмиллий уюшган жиноятчиликка қарши курашиш тузилмасини ташкил этиш режалаштирилмоқда.
ХХР Жамоат хавфсизлиги вазирлигининг терроризмга қарши кураш департаменти бошлиғи ўринбосари Сюй Чуаньгун томонларни ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва хавфсизлик соҳасидаги ҳамкорликни чуқурлаштиришни давом эттиришга чақирди. Гап Минтақавий аксилтеррор тузилмасининг янгиланган тузилмаси ишини бошлаш учун ҳужжатларга ўзгартиришлар киритишни тезлаштириш ҳақида бормоқда.
«Биз барча томонларнинг ваколатли органлари ва минтақавий ривожланиш институтлари билан аъзо давлатлар раҳбарлари эришган муҳим консенсусни, айниқса, ШҲТга аъзо давлатлар ва унинг бўлинмалари хавфсизлигига таҳдид ва хатарларга қарши курашиш бўйича универсал марказни ташкил этиш талабларини амалга ошириш учун ҳамкорлик қилишга тайёрмиз», — деди Сюй Чуаньгун.
ШҲТ мамлакатлари учун универсал марказнинг пайдо бўлиши глобал беқарорлик ва рақамли трансчегаравий хатарларнинг сезиларли ўсиши фонида ўз хавфсизлик механизмларини кучайтириш имкониятидир, дейилади форумда.