МО мамлакатлари экспертлари минтақани 2050 йилгача ривожлантириш сценарийларини тайёрламоқда
Семинар Ўзбекистон президенти ҳузуридаги Стратегик ислоҳотлар агентлиги (СИА) ташаббуси билан ташкил этилди. Тадбир ҳамкорлари Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти (СМТИ), Марказий Осиё халқаро институти (МОХИ), Қозоғистон стратегик режалаштириш ва ислоҳотлар агентлиги бўлди. Семинар Европа Иттифоқи кўмагида ўтказилмоқда.
Тадбирнинг очилишида СИА директори Баҳодир Раҳматов икки кунлик йиғилишнинг асосий вазифаларини белгилаб берди. Унинг сўзларига кўра, мақсад шунчаки фикр алмашиш эмас, балки Марказий Осиё келажаги учун аниқ стратегик ечимларни ишлаб чиқишдир.
«Бугун бу ерда тасодифий одамлар йиғилгани йўқ, келажак ҳақида мавҳум эмас, балки маълумотлар, стратегиялар, қарорлар ва ислоҳотлар призмаси орқали ўйлашга тайёр бўлганлар йиғилган», — деди у.
Минтақа учун энг нозик мавзулардан бири сифатида иқлим ва сув ресурслари кун тартибига қўйилди.
«Минтақада ўртача йиллик ҳарорат Цельсий бўйича бир-икки даражага кўтарилди, бу эса минтақадаги музликлар майдонининг тахминан 30 фоизга қисқаришига олиб келди. Аҳоли жон бошига сув таъминоти ҳажми 8400 куб метрдан 2500 куб метргача камайди. 2030 йилга бориб бу кўрсаткич ҳар бир кишига 1700 куб метргача камайиши прогноз қилинмоқда», — дея таъкидлади Баҳодир Раҳматов.
Унинг сўзларига кўра, қайта тикланадиган энергия манбаларига ўтиш яқин йиллардаги энг муҳим вазифадир. Ўзбекистон аллақачон бу борадаги мақсадларини қайта кўриб чиқмоқда. 2030 йил стратегиясида иқтисодиётда қайта тикланувчи энергия манбаларининг улуши 40 фоиз бўлиши айтилган бўлса, эндиликда бу кўрсаткич 54 фоизга етказилди.
Семинар иштирокчилари экологик масалалар билан бир қаторда урбанизация, демография ва ҳаёт сифати билан боғлиқ муаммоларни ҳам муҳокама қилди.
«2050 йилга бориб минтақа аҳолиси 120−150 миллионгача ўсиши мумкин ва уларнинг ярмидан кўпи шаҳарларда яшайди. Бу инфратузилма, транспорт, тиббиёт ва таълимга катта талаб туғдирмоқда», — деди агентлик раҳбари.
Конфронтациядан бунёдкорлик сари
СМТИ директорининг биринчи ўринбосари Акрамжон Неъматов сўнгги йилларда минтақада экспертлар мулоқоти сезиларли даражада фаоллашганини таъкидлади. Унинг айтишича, бундай учрашувлар, айниқса, жаҳон сиёсатида кучайиб бораётган ва узоқ давом этаётган нотинчлик шароитида яқинроқ танишиш ва ҳамкорликнинг муҳим масалаларини муҳокама қилиш имконини беради.
У, шунингдек, устувор вазифаларни ҳал қилиш учун ресурсларни аниқлаш имконини берадиган аниқ стратегияни шакллантириш муҳимлигига эътибор қаратди. Акрамжон Неъматовнинг сўзларига кўра, тадқиқотлар ва форсайт жараёнлари ўсиш нуқталари ва хавф зоналарини аниқлашга ёрдам беради, бу эса янада асосли қарорлар қабул қилиш имконини тақдим этади.
СМТИ раҳбари ўринбосари минтақа давлатлари ҳамкорликни ривожлантиришга қатъий қарор қилганини қўшимча қилди. Бу ўтган йил август ойида қабул қилинган Минтақавий кооперацияни ривожлантириш концепциясида ўз ифодасини топган. Бироқ, унинг сўзларига кўра, стратегик йўналишларни аниқ лойиҳалар билан тўлдириш керак.
Агентлик директори ўринбосари Шерзод Файзиевнинг сўзларига кўра, концепцияда савдо, энергетика, транспорт, экология, рақамли алоқа ва маданий ўзига хослик каби соҳаларда интеграцияни чуқурлаштириш бўйича стратегик қарашлар мавжуд. Ҳужжат, шунингдек, маслаҳат учрашувларини институционаллаштириш ва соҳага оид мулоқот учун ички минтақавий платформаларни ривожлантиришни назарда тутади.
Шунингдек, у президент Шавкат Мирзиёевнинг сиёсати ва қўшни давлатларнинг сиёсий иродаси туфайли сўнгги йилларда минтақадаги вазият тубдан ўзгарганини таъкидлади. Марказий Осиё конфронтациядан бунёдкорлик кун тартибига ўтди ва учрашувлар форматининг ўзи барча томонларнинг манфаатдорлигини кўрсатмоқда.
«Биз давлат раҳбарлари томонидан илгари сурилган 300 га яқин ташаббусни санаб чиқдик, — деди Файзиев. — Бу минтақавий ҳамкорликни кенгайтириш ва умумий вазифаларни ҳал қилишга бўлган жиддий интилишдан далолат беради».
Бўлажак маслаҳат учрашуви доирасида таҳлилчилар семинар давомида сув ресурслари, иқлим, энергетика, транспорт, савдо ва ижтимоий ривожланиш каби асосий мавзуларга алоҳида эътибор қаратиш лозимлигини таъкидламоқда.
Европа Иттифоқи айнан шу соҳалар энг муҳим ва янада кўпроқ инновациялар, инвестициялар ва ҳукуматлараро мулоқотни талаб қилиши ҳақидаги фикрга қўшилади, дея таъкидлади Европа Иттифоқининг Ўзбекистондаги элчиси Тойво Клаар.
«ЕИда биз кўпинча аъзо давлатлар ўртасидаги ҳамкорликни назарда тутиб, „Биргаликда — кучлироқ“ деймиз. Ишончимиз комилки, худди шу тамойил Марказий Осиё мамлакатлари учун ҳам амал қилади», — деди у.
Форсайт амалда
Форсайт — стратегик прогнозлаш усули бўлиб, у жорий тенденциялар таҳлили ва экспертлар фикрига таяниб, келажак сценарийларини тузиш ва юзага келиши мумкин бўлган хатарларни ҳисобга олишга ёрдам беради, деди форсайт бўйича эксперт ва семинар модератори Аида Каражанова.
Семинарни муваффақиятли ўтказиш учун катта тайёргарлик ишлари олиб борилди, деди СИА натижаларни бошқариш гуруҳи координатори Азиза Умарова. Мутахассислар таниқли футуролог Соҳаил Иноятулланинг форсайт методологиясидан, шунингдек, CAWEP Марказий Осиё учун сув-энергетика дастури, БМТ Аҳолишунослик жамғармасининг минтақавий ваколатхонаси ва Европа тикланиш ва тараққиёт банки кўмагида тайёрланган ҳужжатлар ва прогнозлардан фойдаланган.
Азиза Умарова семинар иштирокчиларининг иши шунчаки назарий бўлмаслиги муҳимлигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, асосий вазифа — сентябрь ойида давлат раҳбарлари столига қўйилиши мумкин бўлган аниқ тавсиялар тайёрлаш.
«Биз, умуман олганда, гаплашишни жуда хоҳлаймиз, лекин натижани кўрсатишга эътибор қаратишимиз керак. Бу шуни англатадики, эртанги кун охиригача ҳеч бўлмаганда асосий таркибий ислоҳотлар бўйича тавсияларнинг асосини шакллантириш керак бўлади, кейинчалик уларни қайта ишлаш ва муҳокама қилиш мумкин», — деди Азиза Умарова.
Унинг сўзларига кўра, ҳар бир гуруҳ маълумотлар ва техник тафсилотларни ўз ичига олган хариталар билан ишлайди. Масалан, иштирокчиларга Марказий Осиё давлатлари йилига 123 миллиард куб метр ерости сувларининг 23 фоизидан фойдаланиши, минтақада сув секторини молиялаштириш эса ҳали ҳам зарур харажатларнинг атиги 40−60 фоизини қоплаши эслатилди. Ушбу хариталар иштирокчиларга фақат умумий мулоҳазаларга эмас, балки фактлар ва рақамларга таянишга ёрдам беради.
Координатор форсайт кабинетдаги жараён эмас, балки турли овозлар ва нуқтаи назарларни эшитишга уриниш эканига эътибор қаратди. Бунинг учун параллель равишда иншолар танлови ҳам йўлга қўйилган бўлиб, унда минтақа мамлакатлари аҳолиси Марказий Осиё келажаги ҳақидаги тасаввурлари билан ўртоқлашишлари мумкин.
